Toen
Nederland op 5 mei 1945 bevrijd werd, was er voor de inwoners van
voormalig Nederlands-Indië nog geen uitzicht op een bevrijding van de
Japanse bezetting. De druk van de Japanse overheersing voor alle
inwoners van dat land en de landen erom heen was zeer zwaar.
Op 4 mei
gaat de aandacht van de (Nationale) Herdenking vooral uit naar de
gevolgen van de oorlog tegen nazi-Duitsland. De feestelijke viering de
dag erna is de herdenking van de bevrijding van de Nazi-bezetter in
Nederland.
Echter zo heel anders is de geschiedenis van de mensen met
Indische oorlogsachtergrond verlopen dat de activiteiten op 4 en 5 mei
bij lange na niet bij de behoeften van deze groep aan sluiten.
15 augustus 1945
Pas op 15 augustus 1945 capituleerde Japan in dit gebied en kwam er een einde aan de oorlog. Voor de mensen in o.a. Indië betekende dit nog niet dat er sprake was van een bevrijding. Omdat de geallieerden Indië nog niet binnen waren getrokken kregen de Japanse militairen de opdracht de orde en de rust te bewaren tot de geallieerden de macht in dat land konden overnemen.
Twee dagen na de capitulatie van Japan, 17
augustus 1945, verklaarden een invloedrijke groep Indonesiërs onder druk
van hun jonge achterban Indonesië onafhankelijk van zowel Japan als
Nederland. Het gevolg was dat Indonesische strijdgroepen alles op alles
zetten om wapens van het Japanse leger te pakken te krijgen. Dit om te
voorkomen dat de Nederlanders hun voormalige machtspositie terug zou
nemen. De onafhankelijkheidsoorlog was een feit dat met heel veel geweld
en moordpartijen gepaard ging.
Velen van de zogenaamde buitenkampers
(waaronder veel Indo-Europeanen en Chinezen) en ex-kampers belandden in
een concentratiekamp nu onder regime van Indonesische
“vrijheidsstrijders” of werden op gruwelijke wijze vermoord.
Republiek Indonesia
Uiteindelijk leidt deze oorlog op 27 december 1949 tot de onafhankelijkheid van Indonesië. Het gevolg hiervan was dat velen gedwongen werden te kiezen tussen Nederlander zijn of Indonesiër worden. Een keuze tussen blijven of vertrekken. In de jaren na 1945 tot 1958 worden zo’n 300.000 mensen noodgedwongen verscheept naar Nederland. Van hun zijn er velen nog nooit in Nederland geweest. Hun “roots” liggen in Indië. Ondanks hun dramatische oorlogsgeschiedenis, wordt het deze mensen duidelijk gemaakt dat er voor hun trauma’s en ervaringen géén plaats is in Nederland dat net een “eigen” oorlog achter de rug had. Er was geen ruimte voor de verhalen over die ”Verre Aziatische oorlog.
Het einde van de
Tweede Wereldoorlog luidde voor deze groep mensen geen periode van
herstel in, maar markeerde het voortschrijdende verlies van have en goed
(bezittingen van Nederlanders werden genationaliseerd door Indonesië)
en men verloor status en geboorteland.
Met andere woorden een compleet verlies van een manier van leven, cultuur en identiteit.
Het
enige dat overbleef voor de betrokken Indische-Nederlanders was zonder
protest en geluidloos aanpassen aan de cultuur en de manier van leven in
het nieuwe land, hun “moederland”. De Indische “arbeidsethos” van extra
hard werken heeft ertoe geleid dat onopgemerkt de Indisch Nederlandse
gemeenschap opging in de heersende cultuur en maatschappij.
Ingrijpende gebeurtenissen herdacht
Elk jaar op 15 augustus worden de ingrijpende gebeurtenissen van de Japanse overheersing en de daaropvolgende vrijheidsstrijd van Indonesië herdacht in gezelschap van familie en personen met eenzelfde gedeelde “Indische” achtergrond en Molukse, net zoals de mensen die de verschrikkingen van de oorlog met nazi-Duitsland hebben meegemaakt het op 4 en 5 mei herdenken.
Het initiatief van ir. G. S. Vrijburg heeft de eerste herdenking pas in 1970, 25 jaar na de overgave van Japan, tot stand gebracht. Bij deze eerste herdenking zijn ook Koningin Juliana, Prinses Beatrix en Prins Claus aanwezig geweest.Oorspronkelijk had deze gebeurtenis een eenmalig karakter. Velen bleken de behoefte te hebben aan een herhaling van deze gelegenheid tot herdenken van de vele honderdduizenden slachtoffers, het leed en de verschrikkingen. Stichting Herdenking 15 augustus 1945 wordt opgericht, met als beschermheer ZKH Prins Bernhard, om een jaarlijkse herdenking en ontmoeting te organiseren. Vanaf dat ogenblik wordt ieder jaar de herdenking op 15 augustus georganiseerd in Den Haag.
Na 1988, het jaar dat het Indisch Monument in Den Haag wordt onthuld door Koningin Beatrix, wordt de herdenking ieder jaar in Den Haag georganiseerd. Het heeft dan 43 jaar geduurd voordat de Indisch-Nederlandse gemeenschap eindelijk een erkenning van de gebeurtenissen in Indië/ Indonesië heeft gekregen met een monument dat het lijden van alle landgenoten in Azië tijdens de 2de Wereldoorlog en de periode erna symboliseert.
Pas in 1999 erkent kabinet Kok 15 augustus als het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden.